Saan Nakukuha Hepatitis?

Kung positibo ka sa hepatitis A man o B o kaya Z, malamang tinatanong mo ang sarili kung saan mo nakuha ang sakit o kung saan ka nahawaan. May posibilidad kasi na bata ka pa lang ay nasa dugo mo na ang sakit at huli na nang nagsilabasan ang mga sintomas na sinasabi ng mga doktor. Posibleng nasa dugo nang mga magulang natin ang Hepatitis virus at naisalin ito nang tayo ay ipinagbubuntis pa lamang ng ating ina. Pero kung tingin mo ay malusog ka naman bago ka mahawaan o madapuan ng sakit, isipin mong mabuti ang mga pinag-gagawa mo sa buhay para malaman kung saan mo napulot ang nasabing sakit.

Mga bagay at gawain na posibleng makahawa ng Hepa:

1. Pagkain sa Carenderia o Canteen – Alam naman natin na normal sa atin ang kumain araw-araw, pero marapat lamang malaman natin ang kalinisan ng mga pinagkakainan natin. Maraming kumakain sa mga carenderia o eatery at iba’t-ibang tao ang sumusubo sa mga kutsara’t tinidor na paulit-ulit lang ginagamit matapos hugasan, maging ang mga basong ginagamit pang-inom ay kung sino-sinong tao lang ang humahalik at malamang isa sa mga taong ‘yon ay may Hepatitis at posibleng makahawa lalo na kapag hindi nahugasang maigi ang mga ginamit niyang pinagkainan. Ang mahirap pa hindi madaling malaman kung may sakit ang isang taong kumakain sa carenderia dahil may iba’t-ibang katangian ang hepatitis, maaring normal lang siya sa paningin natin at mukhang malusog dahil hindi naninilaw ang mga mata. Isa pang dahilan kung bakit nakakahawa ang carenderia ay ang mga pagkaing naka-helera sa canteen nila. Maaring kulang sa luto o kaya naman ay napanis na ang tindang ulam, baka hindi ka lang magka-hepa, magkaka-cancer ka pa sa colon sa kakakain ng hilaw na pagkain. Laging tingnan ang mga ulam na naka-display sa istante nila at kapag ito’y bukas sa lahat ng taong umu-order habang nagsasalita, malamang natalsikan na ng laway ang mga tindang ulam at baka ang may-ari ng laway na ‘yon ay may Hepa o kaya AIDS.

Sinasabi ng mga doktor na hindi raw nakakahawa ang hepa sa pamamagitan ng mga nabanggit, pero isipin mo naman na negosyo nila ang manggamot kaya malamang gugustuhin nilang magkahawaan tayo para marami silang kitain pag tayo naman ang nagkasakit. Hindi naman masama kumain sa Carenderia basta samahan lang ng konteng ingat ang paglamon, magdala nalang ng sariling kutsara at tinidor para mas ligtas.

2. Paggamit ng Shabu (DRUGS) – Kung adik ka tapos bigla nalang bumigay ang ‘yong atay at nagkulay dilaw na ang balat, wag ka ng magtaka. Ang shabu ay isang mapanirang elemento lalo na sa ating katawan. Hindi lang utak ang tinitira ng shabu kapag ito ay isinasaksak natin sa ating katawan lalo na sa pamamagitan ng injections o paggamit ng karayom. Kapag ipinapadaan mo sa  ugat ang Bato, humahalo ito sa iyong dugo at ang dugo naman ay dumadaan sa atay para malinis bago umikot ulit sa puso, baga at ibang parte pa ng ating internal organs. Dahil ang atay ang sumasagap sa inihalo mong epektos sa iyong dugo, ito rin ang kauna-unahang bibigay sa tapang ng gamot na iyong ginagamit. Baka hindi ka lang magka-hepa magkaka-liver cancer ka pa. Saka yung karayom na ginagamit mo baka may kalawang na at kung sino-sino pang ka pot-session mo ang nakagamit kaya malamang nahawaan ka na nila ng sakit gaya ng panghahawa nila sa’yo para gumamit ng shabu.

3. Pakikipagtalik (SEX) – Normal lang na magkaroon tayo ng sex-life, boring naman kasi ang buhay kung walang ganon. Pero dapat maging maingat tayo sa mga taong sisipingan natin lalong-lalo na kapag wala tayong pambili ng Condom panagang sa nakakahawang sakit. Nahahawaan ang mga taong nakikipagtalik dahil sa hindi safe na paraan lalo na pag mahilig sa oral-sex. Maaring makuha ang virus sa likido ng ari o sa laway ng kapares na hindi natin alam na carrier pala ng Hepatitis. Iwasan ding gamitin ang babae kapag may regla at wag na wag dilaan ang red tide dahil tiyak ng sasaniban ka ng mapanirang karamdaman.

4. Sobrang alak – Self-explanatory.

5. Maling pag-inom ng mga Gamot – May lagnat ka tapos uminom ka ng diatabs e talagang masisira ang atay mo ng hindi mo man lang namamalayan. Ang maling pag-inom ng gamot ay gaya ng maling pagkarga mo ng gasolina sa sasakyang krudo ang kailangan, tiyak masisira ang makina. Hindi naman masyadong talamak ang ganitong paraan para mahawaan o makakuha ka ng Hepa, pero sa kakainom mo ng gamot ay unti-unting nasisira ang mga cells ng atay mo lalo na kapag sobrang lakas ng dosage ng mga gamot na iniinom mo.

Para sa mga kapwa ko may hepatitis, tingin ko nakuha ko na ang sakit na ‘to mula sa nanay ko dahil sabi niya’y dilaw din daw ang mga mata ng lolo ko noong ito’y nabubuhay pa, inheritance kung baga. Hindi na rin ako masyadong lumaki’t tumangkad at payat na mula nang bata pa, dahil ito sa sakit ko. Hindi ko naman masisisi si inay dahil hindi rin naman niya ginustong hawaan ako ng ganitong karamdaman. Sa ngayon, konteng iwas nalang sa mga bagay na maaring makalala sa karamdaman ko, hindi na ako gaanong kumakain sa mga eateries o carenderias lalo na kapag walang sariling dalang kutsara. Palagi talaga akong nagdadala ng kutsara sa tuwing nagbabaon ako, hirap na baka hindi ako pagamitin ng kutsara’t tinidor nang mga may-ari ng carenderia dahil baka matakot silang ako’y makahawa. Makikitid at napaka-mapanghusga pa naman ng mga Pilipino.